Het is Utrecht de afgelopen jaren gelukt om een sluitende begroting te presenteren en voldoende reserves te hebben voor onverwachte uitgaven. Ook dit jaar is de begroting, ondanks het financieel zware weer, sluitend. We worden geconfronteerd met een snelgroeiende vraag naar en stijgende kosten van zorg. Ook is er sprake van een tekort aan betaalbare woningen als gevolg van de wooncrisis en wereldwijd hebben we te maken met een klimaatcrisis. Een factor die het aanpakken van al deze problemen moeilijker maakt, zijn de dreigende kortingen van het rijk. In de Voorjaarsnota 2023 hebben we scherpe keuzes gemaakt en bijgestuurd op de huidige begroting. Zodat een tekort op de gemeentelijke financiën voor de begrotingsjaren 2024 en 2025 wordt voorkomen en we kunnen blijven werken aan onze ambities.
Momenteel werken we het in de Voorjaarsnota aangekondigde pakket aan maatregelen in het brede sociale domein volgens vijf uitgangspunten, in lijn met het aangenomen amendement 'Utrechtse basis is een absoluut minimum bij bezuinigingen' uit zodat er voor de jeugd en Wmo sprake is van houdbare zorg. Mocht bij de invulling ook het 5e uitgangspunt noodzakelijk zijn wordt er breder in de begroting gezocht naar bezuinigingsmogelijkheden langs de lijnen van het amendement ‘Utrechtse basis is een absoluut minimum’
Sinds het uitkomen van de Voorjaarsnota zien we het structurele tekort op de begroting vanaf 2026 echter verder groeien. Vooral de lagere inkomsten van het gemeentefonds leveren een uitzonderlijke financiële situatie op voor bijna alle gemeenten in de toekomst. Ook de val van het kabinet zorgt voor extra financiële onzekerheden. Deze nieuwe ontwikkelingen vragen opnieuw om keuzes. We moeten richting 2026 onze ambities nog scherper prioriteren, beter koppelen aan de beschikbare uitvoeringscapaciteit en blijven investeren in de flexibiliteit en veerkracht van de organisatie in een tijd van een krappe arbeidsmarkt. Daarom worden ten behoeve van de voorjaarsnota 2024 scenario’s uitgewerkt om te werken aan een nieuwe balans tussen geld, capaciteit en taken. Daarnaast laten we, samen met de VNG, in aanloop naar de verkiezingen en vorming van een nieuw kabinet stevig van ons horen om reële vergoeding in het gemeentefonds te krijgen.
Met deze programmabegroting houden we koers en maken we keuzes voor de toekomst. We blijven investeren in de drie grote opgaven: kansengelijkheid, wonen en klimaat en schuiven de uitdagingen van nu niet door naar de toekomstige Utrechters. We leggen de rekening niet neer bij onze inwoners, maar zetten onze middelen in voor hen die dit het hardst nodig hebben.
Wat doen we in 2024 en verder?
We blijven natuurlijk investeren in de mensen en op de plekken waar dit het hardste nodig is. We blijven ons inzetten voor kansengelijkheid, passende en betaalbare woningen voor iedere Utrechter en het tegengaan van de klimaatcrisis. En werken we aan een leefbare en levendige stad en een goede gemeentelijke uitvoering. Hieronder staan enkele concrete voorbeelden van wat we in 2024 doen. Voor meer informatie verwijzen we u naar de programmateksten. Hierin staan welke concrete acties en beleidsvoornemens we in 2024 uitvoeren en geven we, waar mogelijk, een doorkijk naar de komende jaren.
Aanpakken woningnood
Het aantal woningzoekenden in Utrecht blijft groot. Bovendien is er sprake van een vertraging in de woningbouw. Een groot tekort is er aan woningen voor kwetsbare doelgroepen. Daarom blijven we inzetten op de voortgang van de permanente productie, de realisatie van flexwoningen en opvangplekken en op het beter benutten van de bestaande voorraad. Zo zetten we in 2024 middelen in om bij bepaalde projecten de start van de bouw te realiseren en doen we onderzoek naar geschikte locaties voor het toevoegen van tijdelijke woningen. Ook zetten we een realisatieteam in om het tekort aan woonruimte voor woningzoekenden in Utrecht te verminderen, onder andere voor mensen in een kwetsbare positie. En we gaan op zoek naar een tijdelijke én permanente locatie voor de stijgende vraag naar opvang van vluchtelingen en asielzoekers.
Tegengaan klimaatcrisis
We werken aan een klimaatvriendelijker Utrecht, waarbij we ons hoofdzakelijk richten op verduurzaming van energie en mobiliteit, vergroening en het tegengaan van energiearmoede. Voor onze doelstelling om het energieverbruik in 2050 met 35% te verminderen is nieuw beleid in de maak in de vorm van een visie. De netcongestieproblematiek in de regio Utrecht is groot. Het elektriciteitsnetwerk is bijna vol. Grote gebiedsontwikkelingen en opwekprojecten komen hierdoor in de knel. We investeren vanaf volgend jaar extra in slimme netoplossingen, nieuwe samenwerkingen en innovatie. Andere concrete klimaat- en energiemaatregelen die we volgend jaar nemen, zijn de uitvoering aan de Erkende Maatregelenlijsten Energiebesparing (EML), een eenmalige investering om de verlichting in het Stadskantoor te vervangen, elektrificatie van onze vloot voor emissievrije bevoorrading van de binnenstad en een groenloket in elke wijk. Ook werken we aan vergroening met cofinanciering, zoals bij het icoonproject Rondje Stadseiland.
Kansengelijkheid
Utrecht wil een stad voor iedereen zijn. Een inclusieve stad waar het voor alle Utrechters goed wonen, werken en leven is. We voelen een grote verantwoordelijkheid om de ongelijkheid in onder andere rondkomen, gezondheid, meedoen tegen te gaan. Daarom investeren we in mensen en buurten die dit het hardste nodig hebben door middel van het principe: Ongelijk Investeren voor Gelijke Kansen. Dit betekent onder meer dat we een tegemoetkoming parkeerkosten voor lage inkomens regelen en we doen een voorstel om financieel kwetsbare inwoners te blijven ondersteunen, mede vanwege het aflopen van de koopkrachtmaatregelen van het Rijk. We continueren de omscholingsregeling naar toekomstbestendig werk. Daarnaast nemen we in 2024 maatregelen voor het stijgende aantal leerlingen met behoefte aan en recht op aangepast vervoer en starten we een beweegprogramma op scholen om de aanpak van kansenongelijkheid op scholen in te vullen. Ook moderniseren we het sekswerkbeleid op basis van de aanbevelingen van de commissie Sorgdrager en gaan we door met het bieden van hulp aan zorgmijdende dakloze mensen. Op het gebied van openbare orde en veiligheid voeren we de recent vastgestelde Veiligheidsagenda 2023-2026 uit met de vier prioriteiten: veiliger wijken, tegengaan excessen door maatschappelijke onrust, tegengaan ontwrichtende effecten van drugsgerelateerde criminaliteit en vergroten digitale veiligheid en online weerbaarheid.
Een levendige en leefbare stad
We werken aan een stad waar het mogelijk is om plezier te maken én om je terug te trekken. Dit vraagt investeringen in sport- en culturele voorzieningen, winkelgebieden en de openbare ruimte. Zo kiezen we in 2024 voor de ontwikkeling van een sporthal in Vleuten De Meern, starten we met de ontwerpfase Zwembad Maximapark en ontwikkelen we een Utrechts beweegprogramma op scholen. Ook investeren we in het jongerencultuurhuis Leidsche Rijn en wijkcultuurhuis Merwedekanaalzone en gaan we op zoek naar nieuwe locaties voor nachtcultuur. Naar aanleiding van de raadsmotie maken we locaties voor tijdelijke horecaconcepten of maatschappelijke initiatieven inzichtelijk en brengen we deze onder de aandacht. We verlengen het ondernemersloket ‘Ondernemer centraal’”, waar ondernemers terecht kunnen met hulpvragen en we blijven investeren in vitale winkelgebieden en werklocaties. Ook breiden we de capaciteit uit voor het tegengaan van verrommeling die ontstaat door bijplaatsingen bij ondergrondse afvalcontainers.
Goede uitvoering en contact met de stad
We geven de uitvoerende functies binnen de gemeente prioriteit en willen ze op sterkte houden. Met een aantal maatregelen willen we de publieksdienstverlening op peil houden en voorkomen dat we toezichthouders en handhavers verliezen in de krappe arbeidsmarkt. Ook investeren we in meer diversiteit en inclusie in de ambtelijke organisatie om de maatschappelijke sensitiviteit van de medewerkers verder te versterken.
We willen Utrechters faciliteren om actief te zijn in de eigen omgeving en om invloed uit te kunnen oefenen op gemeentelijke plannen. Dit gebeurt onder de noemer Samen Stad Maken. We stellen samen met Utrechters en experts een Kompas voor zeggenschap op en gaan daarmee ervaring opdoen. Met de evaluatie van het eerste burgerberaad van Utrecht willen we leren wat waardevol is in dit nieuwe democratische instrument, ook om bestaande (online) participatievormen te verbeteren. We faciliteren bewoners en organisaties bij hun initiatieven in bu urt, wijk en stad met onder andere het herijkte Initiatievenfonds en door middel van een zestal buurtagenda’s. In het vierde kwartaal van dit jaar wordt de nota Wijk- en buurtgericht werken naar de raad gestuurd.
Groei in balans
Groei in balans betekent dat de groei van het aantal woningen en arbeidsplaatsen gepaard gaat met de groei van groen, duurzame mobiliteit en energie en maatschappelijke voorzieningen. Hiervoor is een omvangrijk investeringspakket samengesteld, waarmee we ook in 2024 investeringen doen. Vanaf 2026 krijgen we minder inkomsten vanuit de groei. Daarom moeten we een aantal budgetten verlagen, die bij toekomstige meevallers weer kunnen worden teruggedraaid.
Wat doen we niet meer?
Zoals gezegd hebben we in de afgelopen voorjaarsnota verschillende bijsturingen op de huidige begroting aangekondigd om het financiële tekort op te lossen. Dit hebben we gedaan door bestaande budgetten aan te passen, waarvan de houdbaarheid van de zorg voor jeugd en Wmo veruit de grootste is. Naast de aanpassing van de bestaande budgetten hebben we ook budget voor nieuwe ambities uit het coalitieakkoord verlaagd. Daarbij gaat het om ambities op het gebied van cultuur, economische zaken, digitale weerbaarheid en onderhoud aan locaties voor natuureducatie. Het lagere budget heeft effect op de mate waarin of de periode waarin de ambitie plaatsvindt.